1. Động vật hoang dã là gì?
Động vật hoang dã, hay còn gọi là động vật tự nhiên, là những loài sinh vật sống trong tự nhiên và tự duy trì cuộc sống mà không phụ thuộc vào sự can thiệp hay nuôi dưỡng của con người. Chúng sống trong các môi trường tự nhiên như rừng, sa mạc, đồng cỏ, núi non, biển, hồ, sông, v.v.
Động vật hoang dã có rất đa dạng về loài, hình thái, cách thức sống và hệ sinh thái. Nói chung, chúng đã tạo ra những cơ chế sinh tồn và phát triển phù hợp với môi trường sống của mình trong hàng triệu năm tiến hóa.
Các loài động vật hoang dã đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tự nhiên bằng cách tham gia vào chuỗi thức ăn, giữ cân bằng trong quần thể, và thực hiện các chức năng sinh thái quan trọng như phân giải sinh học. Chúng cũng đóng góp vào việc phân tán hạt giống và phấn hoa, làm tăng khả năng tái sinh và duy trì sự đa dạng sinh học của các khu vực sống.
Tuy nhiên, động vật hoang dã đang phải đối mặt với nhiều thách thức do sự mất môi trường sống, săn bắt trái phép, biến đổi khí hậu, và can thiệp con người. Sự suy giảm và mất mát động vật hoang dã có thể gây ra ảnh hưởng lớn đến các hệ sinh thái tự nhiên và đe dọa sự cân bằng của hệ sinh thái toàn cầu. Do đó, bảo vệ và duy trì động vật hoang dã là vấn đề quan trọng trong bảo vệ môi trường và đảm bảo sự tồn tại bền vững của hành tinh.
2. Buôn bán trái phép động vật hoang dã là gì?
Buôn bán trái phép động vật hoang dã (Illegal wildlife trade) là hoạt động mua bán, giao dịch hoặc vận chuyển các loài động vật hoang dã, sản phẩm từ động vật hoặc các bộ phận của động vật hoang dã một cách bất hợp pháp. Hoạt động này đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng trong ngành buôn bán quốc tế và đe dọa sự tồn tại của nhiều loài động vật hoang dã.
Buôn bán trái phép động vật hoang dã bao gồm việc săn bắt, thương mại và vận chuyển các loài hoang dã bị đe dọa, bị nguy cơ tuyệt chủng hoặc đang được bảo vệ theo quy định pháp luật. Các mặt hàng thường được buôn bán trái phép bao gồm da thú, sừng, ngà, xương, thịt, vảy, bộ phận cơ thể và cả con thú sống. Những loại động vật bị mua bán trái phép nổi tiếng bao gồm voi, tê giác, hổ, linh dương, tắc kè, hà mã, v.v.
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến buôn bán trái phép động vật hoang dã là nhu cầu thị trường. Các sản phẩm từ động vật hoang dã, như da thú, sừng, ngà, xương, thịt và vảy có giá trị cao trên thị trường đen. Chúng được sử dụng trong y học truyền thống, làm trang sức, trang trí nội thất và là nguồn thức ăn “lạ” được tìm kiếm. Nhu cầu này tạo ra một môi trường thị trường hấp dẫn cho việc bắt lậu và buôn bán trái phép các loài động vật hoang dã.
Buôn bán trái phép động vật hoang dã ảnh hưởng đến nhiều loài động vật, đặc biệt là những loài có giá trị cao và đang bị đe dọa tuyệt chủng. Những loài như voi, tê giác, hổ, linh dương, tắc kè, hà mã và nhiều loài cá voi, rùa biển đều bị săn bắt và buôn bán trái phép với số lượng lớn. Hậu quả là sự giảm số lượng và đa dạng của các loài, đồng thời gây ra rủi ro tuyệt chủng cho chúng.
Buôn bán trái phép động vật hoang dã gây hại nghiêm trọng đến môi trường và hệ sinh thái. Sự săn bắt trái phép và buôn bán động vật ở quy mô lớn thường dẫn đến giảm số lượng loài và phá hủy các quần thể động vật trong tự nhiên. Điều này ảnh hưởng đến cân bằng sinh thái, làm suy yếu hệ sinh thái và gây hậu quả lan rộng đến các loài khác trong chuỗi thức ăn.
Buôn bán trái phép động vật hoang dã thường liên quan đến các mạng lưới tội phạm tổ chức, nhóm buôn lậu chuyên nghiệp và thậm chí có sự tham gia của các tổ chức khủng bố. Họ sử dụng các mạng lưới quốc tế phức tạp để chuyển hàng hóa bất hợp pháp qua biên giới, trốn tránh sự kiểm soát và truy nã của cơ quan chức năng.
Để đối phó với vấn đề này, nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế đã thực hiện các biện pháp cụ thể. Các nỗ lực đối phó với buôn bán trái phép động vật hoang dã bao gồm việc thiết lập các quy định pháp luật nghiêm ngặt, tăng cường kiểm soát biên giới và quản lý hải sản, tăng cường giám sát và truy nã các nhóm tội phạm liên quan đến buôn bán trái phép, và tăng cường nhận thức và giáo dục cộng đồng về vấn đề này. Tuy nhiên, buôn bán trái phép động vật hoang dã vẫn là một thách thức lớn và yêu cầu sự hợp tác quốc tế và cộng đồng để giải quyết.
3. Buôn bán trái phép động vật hoang dã có bị đi tù không?
3.1. Hình phạt chính:
Theo quy định tại điều 244 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017, hành vi mua bán động vật hoang dã có thể bị xử lý trách nhiệm hình sự như sau:
– Nếu tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm:
Phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc
Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
– Cụ thể, các hành vi sau đây có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự:
Săn bắt; giết; nuôi; nhốt; vận chuyển; buôn bán trái phép động vật thuộc Danh mục loài nguy cấp; quý; hiếm được ưu tiên bảo vệ.
Tàng trữ; vận chuyển; buôn bán trái phép cá thể; bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống hoặc sản phẩm của động vật quy định tại điểm a khoản trên.
Săn bắt; giết; nuôi; nhốt; vận chuyển; buôn bán trái phép động vật thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IB hoặc Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp mà không thuộc loài quy định tại điểm a khoản trên với số lượng từ 03 cá thể đến 07 cá thể lớp thú, từ 07 cá thể đến 10 cá thể lớp chim, bò sát hoặc từ 10 cá thể đến 15 cá thể động vật lớp khác.
Tàng trữ; vận chuyển; buôn bán trái phép cá thể, bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 03 cá thể đến 07 cá thể lớp thú; từ 07 cá thể đến 10 cá thể lớp chim; bò sát hoặc từ 10 cá thể đến 15 cá thể động vật lớp khác quy định tại điểm d khoản trên.
Buôn bán trái phép động vật hoặc tàng trữ; vận chuyển; buôn bán trái phép cá thể; bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống hoặc sản phẩm của động vật có số lượng dưới mức quy định tại các điểm c; d và đ khoản trên nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.
– Trường hợp vi phạm nào sau đây đối với mua bán động vật hoang dã sẽ bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
Số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 03 cá thể đến 07 cá thể lớp thú, từ 07 cá thể đến 10 cá thể lớp chim; bò sát hoặc từ 10 cá thể đến 15 cá thể động vật lớp khác quy định tại điểm a khoản 1 của Điều này.
Số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 08 cá thể đến 11 cá thể lớp thú, từ 11 cá thể đến 15 cá thể lớp chim; bò sát hoặc từ 16 cá thể đến 20 cá thể động vật lớp khác quy định tại điểm d khoản 1 của Điều này.
Từ 01 cá thể đến 02 cá thể voi; tê giác hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 01 cá thể đến 02 cá thể voi; tê giác; từ 03 cá thể đến 05 cá thể gấu, hổ hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 03 cá thể đến 05 cá thể gấu; hổ.
Ngà voi có khối lượng từ 20 kilôgam đến dưới 90 kilôgam; sừng tê giác có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 09 kilôgam.
Buôn bán có sự tổ chức.
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức.
Sử dụng công cụ hoặc phương tiện săn bắt bị cấm.
Săn bắt trong khu vực bị cấm hoặc vào thời gian bị cấm.
– Những trường hợp phạm tội sau đây sẽ bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:
Số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của 08 cá thể lớp thú trở lên, 11 cá thể lớp chim, bò sát trở lên hoặc 16 cá thể động vật lớp khác trở lên quy định tại điểm a khoản 1 Điều này.
Số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của 12 cá thể lớp thú trở lên, 16 cá thể lớp chim, bò sát trở lên hoặc 21 cá thể động vật lớp khác trở lên quy định tại điểm d khoản 1 Điều này.
Từ 03 cá thể voi; tê giác trở lên hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của 03 cá thể voi; tê giác trở lên; 06 cá thể gấu; hổ trở lên hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của 06 cá thể gấu; hổ trở lên.
Ngà voi có khối lượng 90 kilôgam trở lên; sừng tê giác có khối lượng 09 kilôgam trở lên.
3.2. Hình phạt bổ sung:
– Người phạm tội có thể chịu thêm những hình phạt bổ sung sau:
Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng.
Cấm đảm nhiệm chức vụ.
Cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
– Đối với pháp nhân thương mại phạm tội, họ có thể chịu những hình phạt bổ sung sau:
Phạt tiền từ 300.000.000.000 đồng đến 15.000.000.000 đồng.
Đình chỉ hoạt động có thời hạn.
Cấm kinh doanh.
Cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định.
Cấm huy động vốn trong khoảng thời gian theo luật định.
Ngoài ra, việc buôn bán và vận chuyển qua biên giới cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định.
