Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép

1. Khái quát về Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép:

1.1. Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép là gì?

Trong những năm gần đây, tình trạng tổ chức và môi giới cho người khác trốn đi hoặc ở lại nước ngoài trái phép diễn biến phức tạp tại Việt Nam. Nhiều đường dây đã bị phát hiện, trong đó các đối tượng lợi dụng nhu cầu tìm việc làm, học tập, định cư của người dân để tổ chức đưa người vượt biên trái phép qua đường bộ, đường biển hoặc làm giả hồ sơ xin visa, lao động. Đáng chú ý, đã có những vụ việc gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng kéo theo nhiều hệ lụy lớn về xã hội và an ninh quốc gia. Ngoài ra, hành vi này còn ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và các nước tiếp nhận lao động, học tập, định cư; gây khó khăn cho công tác quản lý di cư quốc tế.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép như sau:

“Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép là hành vi của cá nhân, thông qua việc sắp xếp, hướng dẫn, giúp đỡ, điều hành hoặc môi giới nhằm đưa người khác vượt biên, nhập cảnh hoặc ở lại nước ngoài trái phép, không tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Hành vi này có thể được thực hiện vì vụ lợi (thu tiền, hưởng lợi ích vật chất) hoặc vì động cơ khác nhưng đều bị coi là nguy hiểm cho xã hội.”

1.2. Ý nghĩa của Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép trong pháp luật hình sự:

Thứ nhất, bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội: Quy định về Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép nhằm ngăn chặn tình trạng xuất nhập cảnh trái phép; góp phần quản lý tốt hoạt động di cư, bảo vệ chủ quyền và an ninh biên giới.
Thứ hai, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân: Việc xử lý nghiêm minh hành vi tổ chức và môi giới sẽ giúp ngăn ngừa người dân bị lừa đảo, bóc lột hoặc rơi vào hoàn cảnh nguy hiểm khi vượt biên trái phép.
Thứ ba, ngăn chặn tội phạm xuyên quốc gia: Tội danh này còn có ý nghĩa trong việc đấu tranh với các đường dây tội phạm có tổ chức, xuyên biên giới bởi những tội danh này thường gắn với buôn người, rửa tiền và đưa lao động bất hợp pháp.
Thứ tư, khẳng định trách nhiệm quốc tế của Việt Nam: Việc quy định và xử lý nghiêm hành vi này thể hiện nỗ lực của Nhà nước Việt Nam trong thực hiện cam kết quốc tế về phòng chống di cư bất hợp pháp, bảo vệ an ninh khu vực và toàn cầu.

1.3. Cơ sở pháp lý của Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép:

Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép được quy định tại Điều 349 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 120 của Bộ luật này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:

a) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Đối với từ 05 người đến 10 người;

d) Có tính chất chuyên nghiệp;

đ) Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

e) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Đối với 11 người trở lên;

b) Thu lợi bất chính 500.000.000 đồng trở lên;

c) Làm chết người.

4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

2. Cấu thành Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép:

2.1. Khách thể:

Khách thể của tội phạm là hệ thống các quan hệ xã hội bị tội phạm xâm hại, được quy định trong Bộ luật Hình sự 2015 bao gồm: Độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy đinh của Bô luật này phải bị xử lý hình sự (khoản 1 Điều 8 Bộ luật Hình sự 2015).

Các tội phạm, bao gồm tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép xâm hại đến tổng thể các quan hệ trên ở mức độ, góc độ khác nhau, chính là khách thể loại và khách thể trực tiếp của tội phạm. Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép thuộc chương XXII – Các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính. Khách thể loại của tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép đó chính là những quy định của Nhà nước nhằm đảm bảo trật tư quản lý hành chính.

Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép trực tiếp xâm hại đến: Các quy định Nhà nước về quản lý dân cư, quản lý hoạt động xuất nhập cảnh. Đây chính là những quy định nhằm bảo đảm trật tự quản lý hành chính trong lĩnh vực quản lý dân cư, quản lý hoạt động xuất nhập cảnh.

2.2. Mặt khách quan:

Hành vi tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép luôn dưới dạng hành động phạm tội. Nghĩa là làm một việc mà pháp luật hình sự cấm làm.

Hành vi khách quan của tội danh này bao gồm 02 dạng hành vi sau:

Hành vi tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép;
Hành vi môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép.

Trong đó:

Thứ nhất, hành vi tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép:

Là hành vi rủ rê, dụ dỗ lôi kéo người khác, lập kế hoạch, tạo điều kiện cho việc trốn đi hoặc ở lại nước ngoài trái phép.
Người được tổ chức, môi giới trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép có thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài hoặc người không quốc tịch. Các đối tượng phải trốn đi nước ngoài là các đối tượng bị cấm xuất cảnh (đang bi truy nã,…), đang bị tạm hoãn xuất cảnh (đang nợ thuế.), không thuộc diện được xuất cảnh (theo diện du lịch, thăm thân, du học…), không có đủ điều kiện để xuất cảnh (không có đủ giấy tờ có giá trị pháp lý cần thiết..).
Thủ đoạn tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép rất đa dạng, thông thường dưới dạng: Du lịch, xuất khẩu lao động, thăm thân, hôn thê… hoặc tổ chức vượt biên.
Thông thường, chủ thể tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép phải lên kế hoạch, sắp xếp, chuẩn bị các giấy tờ bằng cách làm giả, sửa chữa hộ chiếu, làm giả hợp đồng…cần thiết cho việc trốn đi hoặc ở lại trái phép.

Thứ hai, hành vi môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép:

Là hành vi làm trung gian cho các bên tiếp xúc, đàm phán và thiết lập các quan hệ để hưởng thù lao.
Hoạt động môi giới gồm việc tìm kiếm khách hàng và tiến hành một số đàm phán ban đầu với họ, giúp cho người được môi giới tiếp xúc với khách hàng và hỗ trợ các bên trong việc đàm phán và kí kết hợp đồng.
Môi giới thể hiện hành vi dẫn dắt, làm trung gian cho người có nhu cầu trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép với người có khả năng tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép nhằm giúp người khác đi ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc ở lại lãnh thổ nước ngoài không được phép của cơ quan có thẩm quyền.

Hành vi “tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép” khác về tính chất và mức độ nguy hiểm so với hành vi “cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép” quy định tại Điều 350 Bộ luật Hình sự 2015. Hành vi cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép được hiểu là hành vi bằng mọi phương pháp, thủ đoạn (vũ lực, cưỡng bức tinh thần,..) buộc người khác phải trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái ý muốn của họ. Còn hành vi tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép có sự thỏa thuận, đồng ý của người trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép.

2.3. Mặt chủ quan:

Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp.

Người phạm tội nhận thức được mặt thực tế và tính chất trái pháp luật hành vi của mình là tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép và mong muốn thực hiện hành vi đó. Người phạm tội không cần biệt người trốn đi nước ngoài có ý định ở lại nước ngoài đó không, có được ở lại nước ngoài không và ở lại bằng cách nào.

Động cơ, mục đích phạm tội của người phạm tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép độc lập với động cơ, mục đích của người trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép. Thông thường chủ thể của tội tổ chức môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép có động cơ vụ lợi cá nhân.

2.4. Chủ thể:

Chủ thể của tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép là cá nhân có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự (từ đủ 16 tuổi trở lên).

3. Khung hình phạt của Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép:

Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép theo Điều 349 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:

Khung 1: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Khung 2: Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.
Khung 3: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

4. Các tính tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 349 Bộ luật Hình sự 2015:

Các tính tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép được quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 349 Bộ luật Hình sự 2015:

4.1. Các tính tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 2 Điều 349 Bộ luật Hình sự 2015:

Lợi dụng chức vụ, quyền hạn: Người phạm tội có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội, lợi dụng vị trí công tác để tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi hoặc ở lại nước ngoài trái phép; từ đó làm tăng mức độ nguy hiểm cho hành vi phạm tội. Đây là sự tha hóa quyền lực, làm giảm uy tín của cơ quan, tổ chức và gây mất lòng tin của nhân dân, do đó mức hình phạt bị nâng lên từ 05 năm đến 10 năm tù.
Phạm tội 02 lần trở lên: Người thực hiện hành vi tổ chức, môi giới nhiều lần (bất kể đã bị xử lý hay chưa) thể hiện tính liên tục, cố ý và xem thường pháp luật. Hành vi này có tính chất lặp lại, gây hậu quả xã hội nghiêm trọng. Vì vậy phải bị xử lý nghiêm khắc hơn.
Đối với từ 05 người đến 10 người: Nếu số lượng người được tổ chức, môi giới để trốn đi hoặc ở lại nước ngoài trái phép từ 05 đến 10 thì sẽ có nguy cơ gây raa hậu quả lớn hơn, khó kiểm soát hơn, làm tăng nguy cơ mất an ninh trật tự và vi phạm pháp luật quốc tế. Đây là tình tiết định khung tăng nặng khung hình phạt của Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép (với mức phạt tù từ 05 năm đến 10 năm).
Có tính chất chuyên nghiệp: Là phạm tội nhiều lần, đã bị kết án về tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép, chưa được xóa an tích mà còn phạm tội; hoặc cả phạm tội nhiều lần mà đã bị kết án về tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép, chưa được xóa án tích hoặc chưa lần nào bị xét xử và chưa lần nào phạm tội nào hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sư, người phạm tội đều lấy các lần phạm tội làm nghề sinh sống và lấy kết quả của việc phạm tội làm nguồn sống chính.
Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng: Người phạm tội nhằm mục đích trục lợi, khi khoản thu lợi bất chính đạt giá trị này thì cho thấy động cơ phạm tội mang tính chất thương mại hóa và có thái độ coi thường pháp luật; đồng thời gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quản lý xuất nhập cảnh.
Tái phạm nguy hiểm: Những trường hợp sau đây được coi là tái phạm nguy hiểm: Đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý; hoặc đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý.

4.2. Các tính tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 3 Điều 349 Bộ luật Hình sự 2015:

Đối với 11 người trở lên: Nếu phạm tội với quy mô tổ chức cho từ 11 người trở lên trốn đi hoặc ở lại nước ngoài trái phép thì hậu quả xã hội sẽ rất nghiêm trọng, làm phức tạp tình hình an ninh, di cư và có thể ảnh hưởng đến quan hệ đối ngoại. Do vậy, mức hình phạt được nâng lên từ 07 năm đến 15 năm tù theo khoản 3 Điều 349 Bộ luật Hình sự 2015.
Thu lợi bất chính 500.000.000 đồng trở lên: Khi số tiền thu lợi bất chính đạt mức từ 500 triệu đồng trở lên thì tính chất vụ lợi và mức độ nguy hiểm của hành vi được xem là đặc biệt lớn. Đây là tình tiết thể hiện động cơ tham lam và mức độ phạm tội cao, vì vậy phải xử lý nghiêm khắc hơn theo khung hình phạt nặng hơn của Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép.
Làm chết người: Trong trường hợp tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi hoặc ở lại nước ngoài trái phép mà gây ra hậu quả chết người (ví dụ: do điều kiện di chuyển, tai nạn, môi trường nguy hiểm…) thì mức độ nghiêm trọng tăng lên rất nhiều. Đây là hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm trực tiếp đến quyền sống. Vì vậy cần phải xử lý ở khung hình phạt cao nhất của Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép theo khoản 3 Điều 349 (cụ thể là từ 07 đến 15 năm tù).

5. Phân biệt với Tội tổ chức, môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh hoặc ở lại Việt Nam trái phép:

Tiêu chí	Tội tổ chức, môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh hoặc ở lại Việt Nam trái phép (Điều 348 Bộ luật Hình sự 2015)	Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép (Điều 349 Bộ luật Hình sự 2015)
Khái niệm hành vi	Người nào vì vụ lợi mà tổ chức hoặc môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh hoặc ở lại Việt Nam trái phép.	Người nào tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép (không nhất thiết phải vì vụ lợi).
Đối tượng tác động	Hành vi liên quan đến việc ra, vào hoặc cư trú tại Việt Nam.	Hành vi liên quan đến việc ra đi, cư trú tại nước ngoài.
Khung hình phạt	Khung 1: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Khung 2: Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm. Khung 3: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.	Khung 1: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Khung 2: Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm. Khung 3: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
Hình phạt bổ sung	Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.	Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

6. Bản án điển hình của Tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép:

Bản án về tội tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài số 16/2023/HS-ST ngày 15/03/2023 của Tòa án nhân dân tỉnh Hà Giang.

Ngày 04/7/2022, Phòng quản lý xuất nhập cảnh Công an tỉnh Hà Giang tiếp nhận 15 công dân Việt Nam do phía Trung Quốc trả trả (các công dân này xuất cảnh sang Trung Quốc làm thuê trái phép) qua cửa khẩu quốc tế T, huyện V, tỉnh Hà Giang. Quá trình làm việc, lấy lời khai, các công dân Hầu Mí P, sinh năm 1994; Hầu Mí P1, sinh năm 1995; cùng trú tại thôn K, xã D, huyện Y, tỉnh Hà Giang khai nhận được Hầu Mí C, sinh ngày 01/02/1995 trú tại thôn K, xã D, huyện Y, tỉnh Hà Giang đưa đi Trung Quốc làm thuê vào tháng 02/2022.

Nhận thấy có dấu hiệu tội phạm “Tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài”, Phòng quản lý xuất nhập cảnh Công an tỉnh Hà Giang đã chuyển hồ sơ đến cơ quan an ninh điều tra Công an tỉnh Hà Giang điều tra theo thẩm quyền. Căn cứ các tài liệu thu thập được, cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Hà Giang đã khởi tố bị can đối với Hầu Mí C về tội “Tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài” theo quy định tại khoản 2 Điều 349 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Quyết định của Tòa án:

+ Tuyên bố bị cáo Hầu Mí C phạm tội “Tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài”.

+ Xử phạt bị cáo Hầu Mí C 06 (sáu) năm tù, thời hạn tù tính từ ngày bị cáo bị bắt tạm giam, ngày 13/9/2022.

THAM KHẢO THÊM:

HÌNH SỰ